Một số người bảo rằng người Việt Nam ăn xổi ở thì, không có cái nhìn dài hạn. Thật ra, cái tính ăn xổi ở thì là đặc sản của con người nói chung chứ không có riêng gì người Việt. Khoa học hành vi gọi cái này là chiết khấu theo thời gian (temporal discounting). Đại ý là cái gì ở hiện tại thì có giá trị cao hơn là ở tương lai về mặt tâm lý. $1000 hôm nay có giá hơn $1000 vào 1 năm sau. Vậy $1000 hôm hay tương đương với bao nhiêu vào 1 năm sau về mặt tâm lý? Cái đó phụ thuộc vào chiết khấu tâm lý cao hay thấp. Chiết khấu càng cao thì giá trị tương đương ở tương lai càng thấp, cần có số tiền càng cao ở tương lai để tương đương với hiện tại.

Chúng ta vẫn thường nghe kể những câu chuyện người Việt thế này, người Nhật thế kia, người Mỹ thế nọ. Vậy thật ra các dân tộc có tính cách khác nhau hay không? Nếu có thì nó nằm ở đâu? Mình sẽ dẫn dắt vấn đề này từ một câu chuyện lịch sử thời xa xưa ở Trung Hoa, đưa ra lập luận khoa học, và cuối cùng là quay lại câu chuyện Việt Nam thời nay (có ghé ngang Singapore thời cận đại một tí).

Nhà Tuỳ thống nhất Trung Hoa từ Nam-Bắc triều, đưa nước Trung Hoa phát triển cực thịnh về kinh tế, xã hội, và quân sự. Sự thành công quá lớn và quá nhanh khiến cho Tuỳ Dương Đế Dương Quảng trở nên kiêu ngạo, chỉ thích nghe những lời nịnh nọt và hợp ý mình, trừng trị những ai nói ra những lời trái tai. Các trung thần người bị giết, người từ quan về quê. Các quan lại xu nịnh lại nắm quyền cao chức trọng. Phần lớn quan lại ở khúc giữa thì gió chiều nào theo chiều nó, từ từ phải dối lòng và trở nên nịnh bợ. Sự gian dối trong triều lên cao đến độ nông dân nổi lên khắp nơi, cả triều đình đều biết mà không ai dám nói cho Dương Quảng nghe vì hễ ai nói đến thảo khấu nổi loạn là Dương Quảng đều giết. Dương Quảng chỉ biết đến các cuộc nổi loạn khi … loạn quân vào trong cung giết ông.

Như vậy có thể nói là người Hoa có tính gian dối không?